برگزیده‌ای از کتاب ورمی‌کمپوست (طراحی، ساخت و اجرا)

برگزیده‌ای از کتاب

ورمی‌کمپوست (طراحی، ساخت و اجرا)

تالیف: دکتر محمد علی عبدلی – محمد رضا روشنی

 انتشارات دانشگاه تهران

شماره 2877

1386

دانلود رایگان برگزیده کتاب به صورت فایل ورد

1.     این کتاب بیشتر برای شهرداری‌ها و حفظ محیط زیست تهیه شده است و راهکارهای علمی و عملی برای تبدیل پسماند شهری و روستایی را مورد بررسی قرارداده است. و تمرکز آن بر روی محور پرورش کرم در مدیریت مواد زائد(کاربرد کرم های خاکی و فنّاوری‌های مربوط به آنها در مدیریت و کاهش مواد زاید تولید شده) می‌باشد.

2.     در تهیه کمپوست، چینی‌ها از جمله کشورهایی بودند که در چهار هزار سال قبل، از مواد زاید گیاهی و انسانی کود مناسبی تهیه کردند و آنرا برای حاصلخیزی خاک مورد استفاده قرار داده‌اند.............

بقیه در ادامه مطلب

برگزیده‌ای از کتاب

ورمی‌کمپوست (طراحی، ساخت و اجرا)

تالیف: دکتر محمد علی عبدلی – محمد رضا روشنی

 انتشارات دانشگاه تهران

شماره 2877

1386

دانلود رایگان برگزیده کتاب به صورت فایل ورد

1.     این کتاب بیشتر برای شهرداری‌ها و حفظ محیط زیست تهیه شده است و راهکارهای علمی و عملی برای تبدیل پسماند شهری و روستایی را مورد بررسی قرارداده است. و تمرکز آن بر روی محور پرورش کرم در مدیریت مواد زائد(کاربرد کرم های خاکی و فنّاوری‌های مربوط به آنها در مدیریت و کاهش مواد زاید تولید شده) می‌باشد.

2.     در تهیه کمپوست، چینی‌ها از جمله کشورهایی بودند که در چهار هزار سال قبل، از مواد زاید گیاهی و انسانی کود مناسبی تهیه کردند و آنرا برای حاصلخیزی خاک مورد استفاده قرار داده‌اند.

3.     در یک فرایند مناسب تجزیه به روش هوازی، هیچ‌گونه بوی نامطلوبی ایجاد نمی‌شود. و اگر در این فرایند بویی استشمام شود، نشان دهنده آن است که عمل تجزیه به خوبی صورت نگرفته و به جای آن نوعی از عملیات تجزیه غیرهوازی یا تخمیر رخ داده است.

4.     جنبه‌های بهداشتی استفاده از مواد زاید جامد به منظور تهیه کمپوست: از نظر بهداشتی دو نکته مهم در دفع و استفاده از مواد زاید جامد قابل توجه است. نکته اول مربوط به شیوع بیماری‌های حاصل از آن مواد در اثر دفع و استفاده غیر بهداشتی آن به وجود می‌آید و نکته دوم اصلاح و تبدیل مواد زاید به کود است که افزون بر کنترل این مواد، منافع اقتصادی قابل توجهی را در بر خواهد داشت. بیماری‌هایی که بر اثر استفاده غلط و دفع غیر بهداشتی زباله و بویژه فضولات انسانی در گشتزارها به وجود می‌آید، به سه دسته اصلی طبقه‌بندی می‌شوند:

4-1- بیماری‌های باکتریایی: اسهال خونی، حصبه، و تب‌های شبه حصبه A و B و C و غیره

4-2- بیماری‌های پروتوزوایی: اسهال آمیبی، اسهال بالانتیدیایی و فلاژله‌ای

4-3- بیماری‌های کرمی: آسکاریس، اکسیوریازیس، تریشینازیس، بیلاردیازیس و بیماری‌های ناشی از کرم قلابدار

اسکات در پژوهش‌های خود که بر روی کود سازی در چین انجام داد مشاهده کرد تمام عوامل بیماری‌زای ناشی از مدفوع (انسان و حیوان) از بین خواهد رفت. بهترین و موثرترین وسیله کنترل، همان کود سازی در شرایط هوازی است. متاسفانه در کودسازی به روش غیرهوازی، برای نابودی تخم‌های آسکاریس مدت شش ماه زمان لازم است و درصد اندکی از انگل‌ها و تخم آنها نیز در این روش در کود باقی می‌مانند.

5.       قابل توجه است در کود کمپوست قارچ‌هایی رشد می‌کنند که با تولید آنتی‌بیوتیکهای ویژه، موجبات ایمنی محصول نهایی کمپوست را تضمین می‌کنند.

6.       به طور کلی در بررسی‌های بیولوژیکی کمپوست امکان رخداد سه واقعه مهم وجود دارد:

·           همه انگلها و باکتری‌های بیماری‌زا نابود می‌شوند.

·          مواد آنتی‌بیوتیک در محصول نهایی کمپوست باقی می‌مانند.

·          گونه هایی از میکرب و سایر موجودات زنده در کود کمپوست باقی می‌مانند که با میکربهای معمولی خاک معارض نیستند.

7.     هوموس افزون بر داشتن مواد اصلی غذایی مانند ازت، فسفر و پتاس که برای خاک ضروری هستند، دارای عناصر جزیی اساسی همچون کبالت، منگنز، مس، نیکل، روی و غیره می‌باشد که برای رشد گیاه بسیار مناسب‌اند که کود شیمیایی فاقد این عناصر است.

8.     افزون بر کربن، هیدروژن و اکسیژن، مواد دیگری مانند ازت، فسفر، پتاسیم، گوگرد، کلسیم، منیزیم و آهن به مقدار زیاد برای تغذیه گیاهان ضرورت دارد که هفت عنصر گفته شده را عناصر عمده می‌نامند. و نبود آنان سبب پژمردگی و نابودی گیاهان خواهد شد.

9.     هفت عنصر دیگر مورد نیاز، یعنی مس، منگنز، روی، سدیم، بور، مولیبدن و کلر که به مقدار کمتری برای تغذیه گیاهان مورد نیاز هستند، عناصر جزیی نامیده می‌شوند.

10.    جدول مقایسه عناصر جزیی در کود حیوانی و کود کمپوست بر حسب کیلوگرم در هر ده تن

ردیف	عناصر جزیی	کود کمپوست	کود حیوانی
1	مس	8/0- 2/0	02/0
2	منگنز	6- 2/4	4/0
3	روی	12- 8	12/0
4	مولیبدن	1-       0	001/0
5	بور	6/3 – 6/0	04/0- 0

11.   اگر منظور از مصرف کمپوست، جلوگیری از فرسایش خاک باشد، باید در مقدارهای بین 300 تا 500 تن در هر هکتار به مصرف برسد. البته امکان مصرف 50 تن در هکتار برای برخی از زمین‌ها نیز وجود دارد.

12.    ویژگی‌های کمپوست غنی و بهداشتی:

·       مواد ضروری برای رشد گیاه( هورمون‌ها، آنتی‌بیوتیکها و عناصر جزیی) در آن به حد کافی وجود داشته باشند.

·       مقدار مواد معدنی آن(نیتروژن، فسفر، پتاسیم و غیره) مناسب باشد.

·       مقدار ماده آلی آن( هیومین، سلولز، پروتئین و غیره) مناسب باشد.(20- 15 درصد)

·       مواد مضر، بیماری‌زا و آلوده کننده برای انسان، حیوان و گیاه نداشته باشد و برای آب و خاک و هوا آلوده کننده نباشد.

·       درصد ناخالصی‌های آن(فلزات، شیشه، پلاستیک و غیره) در حد قابل قبول باشد.

·       مقدار نسبت   آن مناسب(کمتر از 30 ) باشد.

·       مقدار رطوبت آن در حد مناسب باشد(کمپوست بسته‌بندی نشده کمتر از 50 درصد و بسته‌بندی شده کمتر از 20 درصد باشد)

·       رنگ قهوه‌ای تیره مایل به سیاه داشته و بوی نامطبوع نداشته باشد.

·       توده زنده و فعال میکربی باشد.

·       ظرفیت زیاد تبادل و جذب آب و بنیان‌های شیمیایی داشته باشد.

13.    معایب کمپوست:

·       تهیه کمپوست به‌طور معمول نیاز به سرمایه‌گذاری اولیه زیادی داشته و هزینه‌های مکانیزه کردن را در بر دارد.

·       تمام زباله‌های شهری قابل تبدیل به کمپوست نیستند و حمل و نقل مازاد آنها به محل دفن، هزینه‌های ویژه خود را در پی دارد.

·       راکد بودن بازار فروش کمپوست در برخی موارد سبب ایجاد عدم ثبات اقتصادی در این برنامه ها می‌شود.

·       اغلب کارخانه‌های کمپوست به دلیل تولید بوهای نامطبوع مورد اعتراض مردم قرار می‌گیرند.

·       در بسیاری موارد و بویژه در کشورهای در حال توسعه، احداث صنایع کمپوست سبب وابستگی به کشورهای توسعه یافته می‌شود.

14.   کرم‌های خاکی که به لاتین لومبریسیده و به عربی خراطین نامیده می‌شوند، از دیر باز مورد توجه محققان و صاحب‌نظران قرارداشته‌اند و ارسطو برای نخستین بار به نقش کرم‌های خاکی در تجزیه و فساد بقایای گیاهی و جانوری و نگهداری ساختمان خاک و تهویه و حاصلخیزی آن توجه بیشتری کرد.

15.    ویژگی‌های کرم آیزینیا فوتیدا:

·          سرعت رشد(7 میلی‌گرم به ازای هر کرم در روز)

·          حداکثر وزن بدن هر کرم(1500 میلی گرم)

·          سن تقریبی رسیدن به بلوغ(50 روز)

·          شروع پیله‌گذاری(55 روز)

·          تعداد پیله به ازای هر کرم در روز 35/0

·          میانگین تعداد نوزاد خروجی از هر پیله 7/2

16.    کرم های خاکی مرحله مشخص لاروی نداشته‌اند و نوزادان آنها پس از خروج از تخم، رفته رفته بالغ می‌شوند.

17.   در کرم‌های خاکی از آنجا که خون از درون رگها خارج نمی‌شود، به آن دستگاه گردش خون بسته گفته می‌شود. خون کرم دارای هموگلوبین است که در پلاسما محلول بوده و به همین دلیل خون کرم به رنگ قرمز است، کرم خاکی قلب واقعی ندارد و خون از درون رگ پشتی به سمت جلوی بدن جریان می‌یابد و در قسمت جلوی بدن، پنج جفت لوله (قلب‌های کاذب) رگ پشتی را به رگ شکمی متصل می‌کنند. این لوله‌های عضلانی گاهی منقبض و منبسط می‌شوند. خون را به حرکت در می‌آورند.

18.    ظرفیت تولید مثلی کرمها در زیر آورده شده است:

·          تخم در شرایطی که محیط مرطوب و درجه حرارت 27- 16 درجه سانتی‌گراد باشد، در عرض 20- 14 روز کامل می‌شود. و کرم‌های کوچک از آن بیرون می‌آیند.

·          تخم حاصل که 4-3 میلی متر طول دارد پیله یا کپسول نامیده می‌شود.

·          درون هر پیله 15-2 عدد بچه کرم وجود دارد.

·          بچه کرم‌ها از یک انتهای تخم خارج می‌شوند.و دارای رنگ شفاف هستند.

·          طول هر بچه 5/0 تا یک اینچ است.

·          هر بچه کرم پس از 90- 30 روز به بلوغ جنسی می‌رسد.

·          کرم‌های بالغ تغذیه‌کننده از لجن فاضلاب و فضولات خانگی به اندازه یک دهم کرم‌های بالغ تغذیه‌کننده از فضولات گاوی و اسبی، پیله تولید می‌کنند.

19.    کرم‌های خاکی امروزه به سه منظور اصلی و عمده پرورش داده می‌شوند:

·          اول افزودن آن به صورت کرم زنده فعال به خاک

·          استفاده از کمپوست کرمی تولید شده توسط کرم‌ها به عنوان یکی از غنی‌ترین و بهترین کمپوست‌های موجود برای اصلاح بافت فیزیکی و غنی ساختن خاک

·          استفاده از آن به صورت خشک و منجمد برای تغذیه دام و طیور

20.    صنعت پرورش کرم دارای چند محور با ارتباط متقابل با یکدیگر است:

·          پرورش کرم در کشاورزی( شامل کاربرد کرم های خاکی و محصولات مربوط به آنها در کشاورزی

·          پرورش کرم در مدیریت محیط زیست( کاربرد کرم‌ها و محصولات مربوط به آنها در مدیریت و حفظ محیط زیست)

·          پرورش کرم در مدیریت مواد زائد(کاربرد کرم های خاکی و فنّاوری‌های مربوط به آنها در مدیریت و کاهش مواد زاید تولید شده)

21.   تحقیقات کرم شناسی در مدیریت مواد زاید در اواخر دهه هفتاد با انجام یک کنفرانس در سیراکوز شهر نیویورک ایالات متحده آمریکا آغاز شد و محققین دانشگاه‌های کورنل و سیراکوز نتایج پژوهش‌هایی انجام شده را مطرح و پس از آن با تشکیل کارگاه آموزشی در کالامازو ایالت میشیگان آمریکا در مورد تثبیت مواد آلی زاید رونق بیشتری گرفت.( ادواردز(Edwards) با ارائه کتابی با عنوان راهنمای تولید کمپوست کرمی در توسعه این دانش کمک شایانی به عمل آورده است.)

22.   کاربرد کرم‌های خاکی در مدیریت مواد زاید تا حدود زیادی یک فرایند مستقیم و مداوم است( مواد زاید از یک طرف وارد سامانه شده، سپس توسط کرمها تبدیل به کود گردیده و از سوی دیگر سامانه، محصولات خارج می‌گردند.)

23.    دو عامل اساسی مانع جلوگیری از توسعه مطلوب و گسترده طرح‌های تولید کمپوست کرمی به شرح زیر است:

·          ناکام ماندن طرح‌های بیع متقابل پرورش کرم بدلیل آنکه این صنعت هنوز سودآوری لازم را ندارد.

·       تغییر یافتن روش‌های فراوری، سطوح کنترل کیفیت و فرایند و تغییر مواد غذایی کرم‌ها که مجموعاَ باعث تغییر کیفیت و نوع عملکرد کمپوست کرمی در بازار فروش می‌شوند. در این رابطه دانش و فنّاوری کاملاَ جدیدی بر اساس اثرات کاربرد محصولات کمپوست کرمی برای افزایش میزان تولید محصولات کشاورزی و مراتع ایجاد شده است که در آنها کرم‌های خاکی محل تجمع زیستی فلزات سنگین و مواد سمی بوده و همچنین به عنوان مصرف‌کننده و از بین برنده عوامل بیماری‌زا عمل می‌کنند. موسسه پرورش کرم استرالیا در حال حاضر پیش‌نویس ( بهترین‌ رهنمودهای عملی تولید کمپوست کرمی ) را در دست تهیه دارد و آنرا برای خدمات مشاوره‌ای صنعت پرورش کرم به کار خواهد برد.

24.    صنعت پرورش کرم بجای ماهیت علمی و موضوعی دارای جنبه عملی و کاربردی است و به سه طبقه کلی تقسیم می‌شود:

·       صنعت اولیه: شامل پرورش کرم، تولید کمپوست کرمی، تثبیت مواد زاید توسط کرم‌ها و نهایتاَ کشاورزی به کمک کرمها می‌باشد. منظور از پرورش کرم‌ همان تولید کرم به عنوان خوراک دام و طیور، غذای(پروتئین) کرمی، طعمه زنده(ماهیگیری) و کاربردهای مختلف کرمها در علم پزشکی است. و تولید کمپوست کرمی شامل کاربرد کرم‌های خاکی در تولید کود کرمی به عنوان اصلاح‌کننده خاک و مخلوط‌های گلدانی است. و تثبیت مواد زاید بوسیله کرم‌ها بر کاربرد در تثبیت و کاهش حجم مواد زاید دفع شده از طریق تبدیل آنها به کمپوست تکیه دارد. و کشاورزی به کمک کرم‌ها نیز همان کاربرد کرمها در کشاورزی برای مدیریت میدانی مواد زاید کشاورزی، اصلاح و بهبود قابلیت تولید محصولات کشاورزی و چراگاهها به کمک کرم‌ها بوده و در باغبانی نیز به منظور افزایش رشد و تکثیر گیاهان کاربرد دارد.

·       صنعت دوم: این صنعت در برگیرنده صنایع ساخت و فراوری مانند ساخت تجهیزات تولید کمپوست کرمی و برداشت محصولات تولید شده، آمیختن، فراوری و بسته‌بندی کود و افزودن مکمل‌هی غذایی پروتئینی به آن(فراوری غذاهای کرمی) است.

·       صنعت سوم: این صنعت شامل بررسی‌های کرم شناسی، خدمات جانبی مرتبط با مدیریت مواد زاید ( خدمات مشاوره‌ای و قراردادی به منظور هدایت و انجام بازرسی‌های لازم، تنظیم و راه‌اندازی و بهره‌برداری تاسیسات و مشاغل مرتبط با تولید کمپوست کرمی و پرورش کرم) و در نهایت عمده فروشی، خرده فروشی و به طور کلی ترویج، توزیع و فروش محصولات مربوط به پرورش کرم است.

25.   مقیاس‌های مختلف پرورش کرم و تولید کمپوست کرمی:

·          مقیاس کوچک(خانگی)

·          مقیاس متوسط( خانگی یا تجاری)

·          مقیاس بزرگ( تجاری یا صنعتی)

برای طبقه‌بندی فوق دو نوع معیار متمایز وجود دارد، مقیاس کمیت و مقیاس اندازه واحد تولید کمپوست کرمی که باید به هر دو توجه کرد:

ردیف	معیار - مقیاس	کوچک	متوسط	بزرگ
1	کمیت( وزن مواد فراوری شده کیلوگرم در هر هفته)	کمتر از 20	250-20	بیش از 250
2	بزرگی واحد( مساحت سطح تغذیه کرمها به مترمربع)	کمتر از نیم	5/3-5/0	بیش از 5/3

نرخ فراوری مواد آلی مختلف مطابق با نوع ماده زاید، گونه‌های کرم مورد استفاده و عملیات مدیریتی انجام شده، متغیر خواهد بود و در ثانی به طور معمول به هنگام پژوهش‌های واحدهای پرورش کرم، به صورت مرحله‌ای طراحی می‌شوند. برای مثال هر واحد بزرگ می‌تواند با تعداد زیادی مقیاس متوسط راه‌اندازی شود.

26.   مایعات کرمی(چایی کرم): این مایعات محصولات جانبی فرایند تولید کمپوست کرمی به شمار می‌روند. به طور کلی دو نوع مایع کرمی وجود دارد. نوع اول مایع مدفوع کرمها بوده که از تجزیه مواد آلی ایجاد شده و یا حاصل رطوبت اضافی بستر کرم‌هاست که از درون توده کمپوست به صورت شیرابه تراوش می‌کند. نوع دوم نیز مدفوع مایع شده کرم‌ها بوده است که بر اثر ریختن مدفوع جامد کرم درون آب و سپس هوادهی، هم زدن، ته نشین و صاف کردن مایع خاصل برای جداسازی ناخالصی‌های و مواد جامد آن تولید می‌شود. تعیین کیفیت مایعات کرمی یا چایی کرم با استفاده از یک روش غیر دقیق علمی صورت می‌پذیرد. این چای برای پرورش گیاه در سامانه‌های کشت آبی(هیدروپونیک)، آبیاری گلدانها و آبیاری تحت فشار باغ‌ها، قابل استفاده است. (ضرورت تدوین و تصویب استاندارد)

27.   ورمی‌کمپوست یا مدفوع کرم‌ها همان مواد دفعی کرم‌ها در خالص‌ترین حالت آن است، در حالی که کمپوست کرمی مخلوطی از مواد دفعی کرم‌ها و مواد آلی فراوری نشده است.

28.   مقدار مصرف کمپوست کرمی در کشاورزی‌های متداول حدود سه تا پنج تن در هر هکتار، حدود 20- 5 درصد وزن خاک گلدان در گیاهان گلدانی و حدود دو تا پنج کیلوگرم برای هر درخت در باغ‌های میوه است.

29.   عمل تولید کمپوست کرمی را می‌توان بر حسب مواد موجود، در هر مکانی انجام داد کشاورز می‌تواند از مواد زاید کشاورزی، فروشنده سبزیجات از سبزیجات فاسد شده، دامدار از کود حیوانی و خانم‌های خانه‌دار و رستوران‌ها  از مواد زاید آشپزخانه برای تولید کمپوست کرمی استفاده کنند.  بنابراین تولید کمپوست توسط کرم‌های خاکی، در مناطقی که مقدار زیادی زباله جامد وجود دارد. نوعی مدیریت تبدیل این نوع زباله‌ها به شمار می‌رود.

30.    مزیت بزرگ این کار، قابلیت اجرا در محیط‌های روباز و سربسته است و بنابراین امکان تهیه در تمامی طول سال را دارد.

31.    جدول مقایسه خصوصیات شیمیایی کمپوست باغی و ‌کمپوست کرمی

ردیف	خصوصیات	کمپوست کرمی	کمپوست باغی
1	PH	8/6	8/7
2	EC(میلی موس بر سانتی‌متر)(ds/m)	7/11	60/3
3	ازت یا نیتروژن کل(درصد)	94/1	80/0
4	نیتروژن نیتراتی(قسمت در میلیون)(mg/kg)	20/902	50/156
5	فسفر کل (درصد)	47/0	35/0
6	پتاسیم کل (درصد)	70/0	48/0
7	کلسیم کل (درصد)	40/4	27/2
8	سدیم کل (درصد)	02/0	01/0≥
9	منیزیم کل (درصد)	46/0	57/0
10	آهن کل (قسمت در میلیون) (mg/kg)	00/7563	00/11690
11	روی کل (قسمت در میلیون) (mg/kg)	00/278	00/128
12	منگنز کل (قسمت در میلیون) (mg/kg)	00/475	00/414
13	مس کل (قسمت در میلیون) (mg/kg)	00/27	00/17
14	بر کل (قسمت در میلیون) (mg/kg)	00/34	00/25
15	آلومینیوم کل (قسمت در میلیون) (mg/kg)	00/7012	00/7380

توضیح: نیتروژن نیتراتی شکلی از نیتروژن که بلافاصله توسط ریشه گیاه قابل جذب است.

32.    جدول مقایسه خصوصیات شیمیایی کود دامی پوسیده و ‌کمپوست دامی

ردیف	خصوصیات	کمپوست کرمی	کود دامی پوسیده
1	PH	5/7	5/7
2	EC(میلی موس بر سانتی‌متر)(ds/m)	10	5/12
3	ازت یا نیتروژن (N)(درصد)	66/1	53/0
4	O.C (درصد)	21	9/15
5	فسفر(P)(قسمت در میلیون) (mg/kg)	5600	4100
6	پتاسیم(K)(قسمت در میلیون) (mg/kg)	1700	9200
7	کلسیم(Ca)(قسمت در میلیون) (mg/kg)	4600	3400
8	آهن(Fe)(قسمت در میلیون) (mg/kg)	9740	7470
9	روی(Zn)(قسمت در میلیون) (mg/kg)	126	95
10	منگنز(Mn)(قسمت در میلیون) (mg/kg)	450	420
11	مس(Cu)(قسمت در میلیون) (mg/kg)	35	31

33.   جمعیت‌های میکربی: بخش دهانی کرم خاکی قادر به جویدن و تکه تکه کردن مواد غذایی نیست و برای تجزیه مواد آلی، به میکروارگانیسم‌هایی مانند باکتری‌ها، جلبک‌ها، نماتدها، پروتوزوآها، روتیفرها، و آکتینومیست‌ها وابسته‌اند تا قادر به بلعیدن مواد نرم شده توسط این میکروارگانیسم‌ها باشند.

34.   کرم‌های خاکی دارای یک سنگدان آسیاب کننده هستند که مواد آلی را تکه تکه می‌کند. کرم‌ها میکروارگانیسم‌ها را همراه مواد غذایی می‌بلعند و به آنها به عنوان یک منبع عمده مواد مغذی وابسته‌اند. از طرف دیگر، روده کرم خاکی نیز بزاق و آنزیم‌هایی را ترشح کرده که به صورت گزینشی گونه‌های خاصی از میکرب‌ها را تحریک می‌کند. کرم‌های خاکی سبب تشدید فعالیت‌های میکربی در مواد زاید شده و بنابراین مواد دفعی و مدفوع کرم‌ها به مقدار بیشتری خرد و کوچک‌تر شده و از نظر میکربی فعال‌تر از مواد غذایی مصرف شده توسط انها می‌شود. کرم های خاکی به طور موثری سبب آغشته شدن خاک با مواد آلی زاید آسیاب شده و میکروارگانیسم‌های مفیدی می‌شود که نرخ مصرف مواد غذایی را افزایش می‌دهد و از این‌رو، میکروارگانیسم‌های بیشتری توسط کرم‌ها بلعیده می‌شوند. کرم های خاکی سبب از بین رفتن مقدار زیادی میکروارگانیسم‌های بی‌هوازی به صورت گزینشی می‌شوند. نابودی میکرب‌های بی‌هوازی حاصل از رقابت میکرب‌های روده‌ای کرم خاکی بوده و تاثیر کرم‌های خاکی در این زمینه آن است که آنها از راه هوادهی مواد غذایی و تسریع در خشک شدن آنها موجب بهتر شدن شرایط برای فعالیت بیشتر میکرب‌های هوازی و برعکس نامطلوب شدن برای میکرب‌های بی‌هوازی می‌شوند.

35.   دلایل زیادی در دست است که نشان می‌دهد عوامل میکربی بیماری‌زا برای انسان توسط کرم‌های خاکی به صورت گزینشی حذف می‌شوند. و عوامل بیماری‌زا همچون گونه‌های سالمونلا و اشریشیاکلی در کمپوست کرمی قادر به ادامه حیات نیستند. دومینگوئز در سال 1997 دریافت که با گذشت 60 روز از آغاز فرایند تولید کمپوست کرمی در یک نمونه ویژه، تعداد کلی فرم‌های مدفوعی از MPN 39000 در هر گرم به صفر MPN در هر گرم تقلیل یافته بود.

36.     مهمترین ویژگی‌های کمپوست کرمی در مقایسه با کمپوست معمولی و سایر مواد کودی:   

36-1- کمپوست کرمی در اصلاح بافت فیزیکی خاک، نقش به سزایی دارد و موجب سبک شدن آن می‌شود. بنابراین ضریب حفظ رطوبت در خاک افزایش می‌یابد و آب به مقدار بیشتری در بافت خاک نگهداری می‌شود. در این حالت کمپوست کرمی موجب رها شدن تدریجی آب از خاک شده است و از تبخیر سطحی و یا نفوذ سریع آب به داخل عمق خاک(عمق دور از دسترس گیاه) جلوگیری می‌کند.

36-2- کمپوست کرمی به حل شدن مواد مغذی خاک کمک می‌کند.

36-3- کمپوست کرمی در ایجاد تعادل نسبت مواد معدنی به مواد مغذی در خاک نقش مهمی دارد و با داشتن ترکیباتی چون نیتروژن، پتاسیم، کلسیم، منیزیم و غیره یک کود بسیار غنی به شمار می‌رود.

36-4- در ترکیب شیمیایی کمپوست کرمی مقدار قابل توجهی چربی یافت می‌شود که آن را تبدیل به یک کود کامل می‌کند،  به همین دلیل در غنی سازی گیاه از نظر مواد غذایی و همچنین احتیاجات متابولیکی آن، بسیار موثر است. به طور معمول، این مواد در سایر کودهای استاندارد تجاری یافت نمی‌شوند.  

36-5- بر اساس بررسی‌های دانشمندان ژاپنی که در سال 1978 منتشر شده است، زمانی که کمپوست کرمی با سایر کودها مخلوط شده و در زمین بکار رود، حلالیت مواد مغذی کود به تاخیر می‌افتد و مدت زمان پایداری آن افزایش می‌یابد. در این حالت، کمپوست کرمی با رها کردن تدریجی مواد مغذی خود در خاک در تداوم طولانی مدت فعالیت کود، سهم به سزایی دارد. همین ویژگی موجب می‌شود که در طول دوران کاشت و داشت گیاه، هیچ‌گونه نیازی به افزودن مجدد کمپوست کرمی به خاک نبوده و در این دوره فقط یک بار استفاده از کود در زمین کافی خواهد بود. اگر کمپوست کرمی با کودهای دیگر مخلوط شود. خواص فیزیکی و شیمیایی خاک همزمان با هم بهبود می‌یابد، بنابراین این ترکیب در تشدید اثرهای مطلوب و عملکرد کود تاثیر می‌گذارد.

36-6- کمپوست کرمی یک کود صد در صد آلی است که به صورت مستقیم جذب ریشه گیاهان می‌شود. این نوع کمپوست، غنی‌ترین محیط برای حیات موجودات ذره‌بینی خاک بوده، ولی باوجود این، بدون بو و عاری از آلودگی است.

36-7- ارزشمندترین ویژگی کمپوست کرمی در عملکرد آنزیم‌ها، میکروارگانیسم‌ها و هورمون‌های مختلف موجود در آن است. کمپوست کرمی دارای آنزیم‌هایی نظیر پروتئاز، آمیلاز، لیپاز، سلولاز و کتیناز است که در تجزیه مواد آلی خاک و در نتیجه در دسترس قراردادن مواد مغذی مورد لزوم گیاهان نقش موثری دارد. ویژگی یاد شده  موجب می‌شود تا کمپوست کرمی به عنوان بهترین و اساسی ترین کود برای احیای زمین‌های بایر غیرقابل کشت به شمار می‌رود.

36-8- کمپوست کرمی محصولی، با ارزش برای کشت انواع محصولات به شمار می‌آید و در درجه اول برای پرورش گل و گیاهان زینتی و در کشتزارها برای اصلاح نژاد گیاهان مورد توجه قرار گرفته است. از آنجا که نقش اساسی این نوع کمپوست تحریک و تسریع رشد گیاهان بوده، بهترین تاثیر آن در رنگ‌آمیزی گل و بزرگ‌تر کردن آن است.

36-9- به‌نظر می‌رسد که کمپوست کرمی در تغلیظ عطر و اسانس گیاهان و گل‌های معطر تاثیر داشته باشد.

36-10- سایر موارد استفاده از این محصول شامل کاربرد آن در کرت‌های بزرگ پرورش گل، کشتزارهای انگور، محصولات و میوه‌های نوبر و زودرس، بیشه‌زاران و جنگل‌های طبیعی و مصنوعی( تولید چوب)، باغ‌های گردو، مرکبات و زیتون است.

36-11- کمپوست کرمی، سرشار از عناصر پرمصرف و کم مصرف و به شکل قابل استفاده برای گیاه است. براساس گزارش‌های موجود، فضولات کرم‌های خاکی از نظر عوامل شیمیایی دارای مقادیر زیادی مواد آلی و عناصر قلیایی قابل تبادل، شامل سذیم، پتاسیم، کلسیم، منیزیم، فسفر و منگنز قابل استفاده برای گیاه نسبت به خاک اطراف است.

36-12- مواد تحریک‌کننده رشد گیاه نظر اکسین و سیتوکسین در کمپوست کرمی وجود دارد.

36-13- کمپوست کرمی مقدار محسوسی آهن و مس در ترکیبات خود به اشکال شیمیایی و هندسی معین دارد که در اسید هیومیک و منابع دیگر خاک، همانند آنها یافت می‌شود.

36-14- اسدهای هیومیک و برخی از فلزات سنگین در کمپوست کرمی وجود دارد. در طیف‌سنجی با امواج ماورای بنفش و تجزیه شیمیایی توده به وسیله حرارت، مشخص شده است که اسیدهای هیومیک کمپوست کرمی شبیه به نوعی لیگنین گیاهی هستند.

36-15- کمپوست کرمی اثر محرکی بر روی حداکثر رشد گلیسین(سویا) با افزایش در طول ریشه، تعداد ریشه افقی، جوانه زدن طولی و طول قسمت میان دو گره نشای آن و سایر گیاهان دارد.

36-16- فلزات، در مدفوع کرم‌ها(کمپوست کرمی) همراه با افزایش تدریجی غلظت آنها(البته به استثنای کروم و زیرکونیوم) ظاهر می‌شوند. افزودن زغال سنگ نارس و ماسه به کمپوست کرمی موجب کاهش غلظت فلزات 76 تا 94 درصد می‌شود.

36-17- کرم‌های خاکی با تولید کمپوست کرمی سبب کاهش نسبت   به 20 یا کمتر می‌شوند.

36-18- استفاده از فرایند کمپوست کرمی افزون بر تثبیت مواد زاید جامد، فضولات حیوانی و لجن فاضلاب، نتایج مفید دیگری نظیر جداسازی مواد زاید غیرآلی، نداشتن شیرابه، نداشتن بوی زباله و کاهش حجم آن تا حدود 80 درصد را نیز به دنبال دارد.

36-19- هنگامی که مدفوع کرم‌های خاکی با خاک بدون کرم مقایسه شود. نتایج جالب توجه زیر به‌دست می‌آید:

36-19-1- فسفر قابل دسترس مدفوع کرم خاکی هفت برابر بیشتر است.

36-19-2- نیتروژن قابل دسترس مدفوع کرم خاکی شش برابر بیشتر است.

36-19-3- منیزیم قابل دسترس مدفوع کرم خاکی سه برابر بیشتر است.

36-19-4- کربن قابل دسترس مدفوع کرم خاکی دو برابر بیشتر است.

36-19-5- کلسیم قابل دسترس مدفوع کرم خاکی 5/1 برابر بیشتر است.

37.    با افزایش پوسته تخم‌مرغ خرد شده به فضولات دامی میزان PH افزایش، همچنین کلسیم لازم برای تشکیل پیله تامین و در نتیجه تولید کرم نیز افزایش یافت.

38.    از جمله محصولات با ارزشی که از کرم‌های خاکی به‌دست می‌آید، پنج آنزیم آمیناز، فلولاز، فتیلاز، فیتاز و ورماز است که از عصاره خالص کرم‌های خاکی، جداسازی می‌شود. ترکیبی از این آنزیم‌ها به عنوان مواد اولیه حاصل از تجزیه مواد شوینده (پاک کننده) در طبیعت یافت می‌شود.

39.   سامانه‌های ویندرو(WINDROW): این سامانه‌ها روش تجاری تولید کمپوست کرمی هستند و نیاز اندکی به فنّاوری دارند. در این روش، مواد آلی زاید در ردیف‌های طولانی با ارتفاع حداکثر 45 سانتی‌متر و با عرض خداکثر 5/2 متر روی زمین ریخته می‌شود. طول مهم نیست. روی سطح خاک سبب نامرغوب شدن محصول تولیدی بدلیل تبخیر و تراوش شیرابه خارج شده می‌شود. از معایب این سامانه، نیاز به سطح زمین زیاد و تعداد کارگر زیاد برای برداشت محصول و جداساری کرمها و طولانی بودن نسبی زمان فراوری مواد آلی (حدود 18-6 ماه) است. سامانه‌های ویندرو به‌صورت روباز و روبسته کاربرد زیادی دارند. موسسه بازیافت در وستلی کالیفرنیا در آمریکا با 300 تن کرم در سال، حدود 75000 تن مواد کودی را در 700 هکتار از مساحت 3200 هکتاری این موسسه فراوری می‌کند. تولید موسسه حدود 100تن  کمپوست کرمی در هفته است. موسسه مذکور در سال 1998 کار فروش کرم در سراسر آمریکا و از سال 1999 به بازارهای جهانی توسعه داده است. از سال 1994 موسسه کرم کرو در کلبورن تگزاس به روش فوق در مساحت حدود ده هکتار در حدود 12 تن فضولات مرغداری را در تابستان کرم با آبیاری روزانه دو بار و هر بار به مدت 15 دقیقه مرطوب نگه داشت. در فصل زمستان هم از آبیاری برای یخ بستن لایه فوقانی به عنوان عایق حرارتی استفاده کرد. و هر هفته ده تن کمپوست کرمی برداشت کرد. در حال حاضر سامانه‌های ویندرو در کشور استرالیا نیز به عنوان روش اصلی و غالب تولید کمپوست کرمی به شمار می‌رود.

40.   سامانه های منقطع ( بسترها و جعبه‌ها): این سامانه‌ها دارای عمومیت نسبی و کاربرد گسترده در صنعت پرئرش کرم بوده و برای مقیاس‌های کوچکتولید کمپوست کرمی دارای طرح ساده‌ای هستند.

41.   سامانه‌های با جریان پیوسته(راکتورها): فعالیت کرمهای خاکی به طور معمول در 10 تا 15 سانتی‌متری سطح فوقانی بستر دارای مواد غذایی کرمها صورت می‌گیرد. راکتورهای جریان پیوسته در بین سامانه های تولید کمپوست کرمی  بیشترین  فنّاوری را دارند. ادواردز مدعی است فراوری مواد زاید به ضخامت 900 میلی‌متر در مدت کمتر از 30 روز معادل با نرخ بارگذاری 30 میلی‌متر در روز طی دو تا سه سال هزینه سرمایه‌گذاری را بازگشت می‌دهد.

42.    راکتور OSCR : در آمریکا به صورت گسترده بهره برداری می‌شود.

43.   راکتور WORM WIGWAM: کوچکترین راکتور جریان پیئسته توسط شرکت E.P.M در کوتیج گروو ایالت اورگون آمریکا در مدارس، دانشگاه‌ها، ساختمانهای اداری، مراکز نظامی، موسسات تادیبی و بیمارستانهای سراسر شمال آمریکا مورد استفاده قرار می‌گیرد. این سامانه از یک محفظه از جنس پلاستیک بازیافتی به ارتفاع 90 سانتی‌متر و یک درپوش درست شده است. درون محفظه، یک شبکه سیمی از جنس فولاد گالوانیزه به صورت افقی در ارتفاع 40 سانتی‌متری بالاتر از کف محفظه قرار دارد. یک دسته محور که به صورت دستی به حرکت در می‌آید به یک میله درون راکتور متصل بوده و درست بالای شبکه سیمی به تراشیدن کود و ریزش آن به درون شبکه سیمی زیرین راکتور و ذخیره آن می شود. این سامانه از 16 تا 18 کیلوگرم معادل 35 تا 40 هزار عدد کرم استفاده می‌کند و بسته به نوع مواد قادر به فراوری سالیانه 1600 کیلوگرم مواد زاید آلی است.

44.   سامانه‌های گوه‌ای تولید کمپوست کرمی: این سامانه همان سامانه اصلاح شده ویندرو است که برداشت کمپوست تولید شده را بسیار ساده‌تر می‌کند و نیازی به جداسازی مکانیکی یا دستی کرم‌ها نیست. از روش خوراک دهی افقی استفاده شده است و مواد غذایی تازه  با یک زاویه 45 درجه نسبت به افق در طرفین بستر به صورت لایه‌ای یکنواخت و منظم ریخته می‌شود.

45.   سامانه‌های سینی و طبقه‌ای: سامانه مذکور شامل ظرفهای مختلف به شکل سینی هر سینی به عمق 15 سانتی متر و سه عدد سینی که بر روی هم قرار داده می‌شود.

46.    سامانه‌های فنّاوری محیطی پرورش کرم: یک روش اکو سامانه‌ای یکپارچه برای تصفیه مواد زاید آلی است.

47.   عوامل کلیدی موثر بر تولید کمپوست کرمی: شامل مدیریت و نگهداری سامانه‌های تولید، شرایط محیطی، نوع مواد غذایی، نرخ بارگذاری، ظرفیت حمل و ظرفیت فراوری و برخی عوامل دیگر همچون عمق بستر، ورودی‌ها و خروجی‌های سامانه، تثبیت مدفوع کرمها و قابلیت انتقال اطلاعات به دست آمده از یک مقیاس تولید به مقایاس دیگر

48.   مدیریت و نگهداری سامانه‌های تولید: مدیریت و نگهداری سامانه‌های تولید از اهمیت حیاتی برخوردار است و عدم توانایی و ناکارآمدی سامانه‌ها اغلب در اثر سوء مدیریت و نگهداری نامناسب آنهاست. حلاجی کردن بستر، فرایندی است که در آن مواد متشکله بستر بدون زیر و رو و یا مدفون شدن مواد غذایی، از یکدیگر باز شده و هوادهی می‌شوند. این روش با وجود آنکه به هوادهی بستر و حداکثر مقدار نفوذ اکسیژن در آن کمک می‌کند، به ندرت در مدیریت واحدهای تولید مد نظر قرار می‌گیرد. حداکثر عمق نباید بیشتر از 45 سانتی‌متر باشد. آماده سازی مواد غذایی همچون مخلوط کردن و یا پیش‌فراوری و پیش تصفیه مواد غذایی تاثیر نامطلوب دارد. آموزش نیز یکی از عوامل دیگر است. آموزش نیز یکی از عوامل بسیار مهم در مدیریت و نگهداری سامانه‌های میدانی است و منابع آموزشی در این رشته بسیار اندک است.

49.    شرایط محیطی: درجه حرارت و رطوبت

49-1- منظور از دما همان دمای مواد غذایی کرم‌هاست که با درجه حرارت هوای آزاد ارتباط مستقیم ندارد. دمای 18 تا 25 درجه مناسب است.

49-2- نسبت سطح به حجم توده کمپوست کرمی نیز نقش مهمی در دما  دارد، در نتیجه، داشتن سطح بزرکتر و در پی آن نسبت سطح به حجم بیشتر، یکی از مزایای سامانه‌های جریان پیوسته و سینی است که موجب خروج گرمای اضافی از توده می‌شود.

49-3- رطوبت:  90-75 درصد وزن بدن کرم‌های خاکی را آب تشکیل می‌دهد. رطوبت اضافی سبب شرایط بی‌هوازی درون توده می‌شود و رطوبت خیلی کم نیز بی‌آب شدن مواد غذایی کرم‌ها را به دنبال دارد. رطوبت 90 – 80 مناسب است و بهترین رطوبت 85 درصد است.

49-3- هوادهی و ساختار توده: کرمها اکسیژن را از راه پوست خود جذب کرده و عمق بستر بیش از 45 سانتی‌متر، سبب متراکم شدن مواد غذایی درون بستر، ایجاد محیط کم اکسیژن و زایل شدن فعالیت کرمها می‌شود. و در حداکثر عمق 45 سانتی‌متری هم باید روش حلاجی بستر به منظور هوادهی آن استفاده شود.

49-4- نمک و آمونیاک در مواد غذایی کرمها نباید از 5/0 میلی‌گرم در هر گرم مواد غذایی بیشتر شود. پیش‌تصفیه شامل شست‌وشوی مواد غذایی با آب برای خارج کردن نمک از آنها و پیش‌فراوری نیز شامل تجزیه مقدماتی مواد غذایی به روش کمپوست معمولی گرمادوست و یا اختلاط مواد غذایی با سایر مواد غذایی مکمل است.

49-5- کرمها در مقابل غلظت یون هیدروژن (PH) حساس هستند. در PH بین 4 تا 7 زندگی می‌کنند.

49-6- بو، شاخصی است که نشان دهنده خروج سامانه تولید از حالت توازن است و به عنوان علامت رخداد شرایط بی‌هوازی در توده کمپوست در نظر گرفته می‌شود. کرمها ظرف مدت 24 تا 48 ساعت قادر به زدایش بوی نامطلوب حاصل از تجزیه مواد زائد به‌طور گزینشی هستند.

50.   نوع مواد غذایی:

50-1- ارجح بودن مواد غذایی

50-2- نوع و یا مخلوط مواد غذایی:

50-3- کمیت (مقدار)غذا

50-4- اندازه ذرات مواد غذایی کرمها: فرایند شامل خرد کردن، خیساندن و یا مخلوط کردن مواد

50-5- پیش‌تصفیه و پیش‌فراوری مواد غذایی کرمها: پیش‌تصفیه یک روش مکمل قبل از پیش‌فراوری است که شامل هضم مقدماتی هوازی یا غیر هوازی مواد زاید و یا شست و شوی آنها با آب است.

50-6- نسبت کربن به نیتروژن(C/N) مواد غذایی کرمها: به ازای هر 20 تا 25 واحد کربن یک واحد نیتروژن بر اساس وزن خشک وجود داشته باشد، عوامل حجیم کننده مانند کاغذ و مقوا، متداولترین مواد بستری است.

50-7- مواد اصلاح کننده معدنی در تولید کمپوست کرمی: برای تنظیم PH قبل از شروع تغذیه کرمها به مواد غذایی افزوده می‌شوند. مانند آهک، دولومیت، پودر سنگ آهک و پوست تخم‌مرغ خرد شده برای بسترهای کوچک و برای کاهش PH هم با افزایش مواد اسیدی (پوست مرکبات) به توده اقدام می‌شود. زئولیتها نیز از جمله مواد معدنی به منظور جلوگیری از تولید بو در توده به کار می‌رود.

51.   نرخ بارگذاری: وزن ناخالص ماده غذایی بر حسب کیلوگرم تعریف می‌شود که می‌توان آن را به واحد سطح(مترمربع) توده کمپوست وارد و در عین حال شرایط هوازی و مقدار مطلوب و معتدل دما (30-15 درجه سانتی‌گراد) را در آن حفظ کرد. بنابراین معادل ضخامت ماده غذایی (میلی‌متر) در واحد سطح (مترمربع) تغذیه کرم را نرخ بارگذاری می‌نامند.

51-1- بیشتر بودن نرخ بارگذاری موجب افزایش گرما شده  و سبب تلف شدن کرمها می‌شود. ورود اکسیژن را مانع می‌شود.

51-2- انواع روش‌های بارگذاری:

51-2-1- خوراک دهی افقی(گوه‌ای): در سامانه‌های گوه‌ای و ویندرو، مواد در طرفین توده با زاویه 45 درجه و در یک لایه یکنواخت ریخته می‌شود.

51-2-2- خوراک دهی عمودی: مواد به صورت لایه نازکی به ضخامت 10 سانتی‌متر بر روی کل سطح بستر ریخته می‌شود و روی آن پوشیده می‌شود.

51-2-3- خوراک دهی پاکتی(نقطه‌ای): درون بخش‌های مختلف بستر دفن می‌شود.

51-2-4- خوراک دهی شیاری(نقبی): در این روش، مواد غذایی درون کانال‌هایی که به صورت عرضی زیر بستر حفر شده‌اند، تخلیه و با مواد بستر پوشش داده می‌شود.

52.   ظرفیت حمل(ظرفیت پذیرش جمعیت کرمها): به شرایط مختلف بستگی دارد ولی بر اساس یک قانون تجربی معادل پنج کیلوگرم ماده غذایی به ازای ده کیلوگرم جرم زنده کرم در هر مترمربع از سطح بستر است.

52-1- نوع و مخلوط گونه‌های کرم خاکی: از اختلاط نوع کرمها خودداری گردد.

52-2- تعداد، سن و بلوغ کرمها: بلوغ هر کرم از حالت پیش‌زایا به حالت زایا سبب کاهش مصرف غذا توسط هر کرم و افزایش فعالیت‌های تولید مثل در آن خواهد شد.

52-3- سرعت افزایش تعداد کرمها: تغذیه منظم کرمها سبب رشد و تولید مثل سریع آنها شده و تغذیه متناوب و پراکنده یا قطع تغذیه آنها کاهش باروری در پی خواهد داشت.

53.   ظرفیت فراوری: به‌صورت حداکثر وزن ناخالص یک ماده غذایی برحسب کیلوگرم تعریف می‌شود که می‌توان آن را در هر مترمربع از مساحت سطح تغذیه کرمها در توده کمپوست در واحد زمان(روز) در شرایط محیطی کنترل شده به کار برد.

54.   سایر متغیرهای موثر بر تولید کمپوست کرمی:

54-1- مترمربع مساحت سطح تغذیه: تعریف ظرفیت حمل و فراوری با استفاده از واحد حجمی(مترمکعب حجم توده) در سامانه‌های تولید مناسب نیست. بلکه بر اساس واحد سطح (مترمربع) بهتر است چون کرمها به‌طور یکنواخت در کل توده بستر توزیع نشده‌اند و در ده سانتی‌متر فوقانی جای می‌گیرند، زیرا همیشه دارای مواد غذایی تازه است.

54-2- عمق بستر: سه عامل مهم در عمق بستر مباحث فنی و طراحی – مسائل مدیریتی – گونه کرم است.

54-3- ورودی‌های سامانه: در دسترس بودن مواد زاید غذایی و نوع تولید آنها بستگی دارد.

54-4- خروجی‌های سامانه: شامل محصولات پرورش کرم(کرم، پیله کرمریا، مدفوع کرمی و مایعات کرمی) و همچنین بحث آموزش و الگوبرداری است. به عنوان یک درس آموزشی و به صورت نصب واحدهای تولید در حیاط مدارس و حتی داخل کلاس‌ها انجام شده است.

54-5- تثبیت: مدفوع کرمی تولید شده دارای ساختار خوبی بوده و تا حدودی تثبیت شده و پایدار است ولی بدلیل تجزیه توسط میکروارگانیسم‌ها، توصیه می‌شود پس از برداشت، برای اطمینان از تکمیل فرایند تثبیت، به مدت زمان کوتاهی برای عمل‌آوری نیاز است.

54-5- قابلیت انتقال: در واقع همان ضریب مقیاس است، منظور امکان استفاده از نتایج به دست آمده از واحدهای مقیاس کوچک به متوسط و از متوسط به بزرگ است.

55.    موارد موثر بر مدیریت و بهره‌برداری یک واحد مقیاس متوسط کمپوست کرمی: در سطح جهان از مقیاس متوسط بیشتر استفاده می‌شود.

55-1- اهداف نهایی: برای تولید کمپوست کرمی از مواد زاید، دو هدف اصلی مطرح می‌شود و برای هر هدفی نیز تمهیدات و فنّاوری‌های لازم، ضرورت دارد.

هدف اول: اجتناب از هزینه‌های دفن بهداشتی مواد زاید است.

هدف دوم: تولید محصولات باغبانی به منظور فروش آنهاست.

56.   روش‌های برداشت و جمع‌آوری کمپوست:

56-1- ریختن مواد غذایی تازه در کنار بستر کرمها: این روش بدلیل نیار به زمین به مقدار زیاد در صورتی با صرفه است که با قیمت ارزان زمین در دسترس باشد. بازده جداسازی کرمها در این روش بسیار زیاد بوده و درصد اتلاف کرمها در حین برداشت محصول بسیار کم است.

56-2- جداسازی کمپوست و کرمها به صورت دستی: احتمال از بین رفت کرمها در این روش زیاد است.

56-3- جداسازی کمپوست و کرمها با استفاده از الک:

56-4- استفاده از تابش مستقیم خورشید:

56-5- استفاده از روش جریان پیوسته(راکتورها): کارایی این روش در برداشت محصول و نیز کارایی تولید در این روش بیشتر است.

57.   ارزیابی استفاده از فنّاوری‌های مختلف تولید کمپوست کرمی و برداشت محصول در کشور ایران: بررسی اقتصادی و محیط زیستی مولف بسیار قابل تامل است و بهره‌برداری برای مسئولین کشور بالاخص نمایندگان مجلس، وزارت کشور، اعضای شورای شهرها، شهرداران و استانداران و غیره توصیه اکید می‌گردد.

57-1- اولین مشخصه بارز مدیریت مواد زاید جامد در کشور ایران، ضعف زیاد در مدیریت بهره‌برداری و نگهداری است. در نتیجه مناسب‌ترین روش و فنّاوری از نظر بهره‌برداری و نگهداری، بسیار ساده و پیش پا افتاده و ضمن حداقل استفاده از دستگاه‌ها و تجهیزات پیچیده خودکار، متکی به نیروی انسانی ساده و ارزان قیمت و مهمتر از آن به کنترل و مراقبت پیوسته نیاز نداشته باشند. مشخصه دیگر تاسیسات بازیافت در ایران در محل‌هایی احداث می‌شود که جزو مناطق پست و نامرغوب است و کمترین تمرکز جمعیتی در اطراف آنها وجود دارد. به معنی ساده‌تر اراضی انتخابی برای این منظور در محل‌هایی است که زمین به مقدار کافی و با قیمت کم در آنها وجود دارد. از آنجا که فنّاوری‌های تولید کمپوست کرمی متکی به نیروی انسانی برخلاف تاسیسات پیچیده و خودکار اغلب به زمین بیشتری نیاز دارند، بنابراین در این مورد نیز مشکل خاصی وجود نخواهد داشت. مولف بر اساس بررسی‌های انجام یافته دو سامانه ویندرو و گوه‌ای را توصیه می‌کند.

57-2- در نهایت بهترین روش تولید در شرایط کشور ایران همان روش ویندرو اصلاح شده یا سامانه گوه‌ای است. زیرا:

57-2-1- مدیریت و بهره‌برداری آن بدلیل عدم نیاز به فنّاوری و تجهیزات پیشرفته، بسیار ساده است.

57-2-2- اتکای آن در تولید کمپوست کرمی یشتر به نیروی انسانی ارزان‌قیمت است.(نوعی اشتغالزایی)

57-2-3- روش خوراک دهی و برداشت محصول و کرم‌ها در آن ساده است و نوعی بهره‌برداری جریان پیوسته به‌شمار می رود که نسبت به ویندروها نیاز کمتری به نیروی انسانی دارد.

57-2-4- به‌دلیل وجود حجم زیاد مواد زاید در ایران، این روش قابلیت انعطاف زیادی نسبت به افزایش مواد اولیه دارد و با افزایش این مواد می‌توان به سادگی و با پیش‌بینی حداقل امکانات، تولید را با گذشت زمان و افزایش تعداد کرم‌ها به صورت توده‌های جدید توسعه داد که برای این منظور به زمین بیشتری نیاز خواهد بود.

57-2-5- به‌دلیل سادگی فرایند تولید و نیاز اندک آن به تجهیزات و دستگاه‌های پیشرفته، هزینه های لازم برای انتقال تسهیلات و خدمات جانبی همچون انرژی (برق و گاز) و غیره در این روش به حداقل می‌رسد.

57-2-6- بزرگترین ایراد سامانه گوه‌ای نیاز به زمین زیاد (حتی بیشتر از ویندروها) و نامطلوب بودن کیفیت کارایی تولید کمپوست کرمی بوده که هر دو مورد با توجه به هدف اصلی که مدیریت مواد زاید است در درجه اهمیت بعدی قرار دارد.

57-2-7- البته نتیجه گیری کلی در مورد کل کشور بوده و برای هر یک از شهرهای مختلف بسته به شرایط متفاوت محلی، این احتمال وجود دارد که برای هر منطقه ویژه، روش‌های دیگر مناسب‌تر باشند.

58.    فصل پنجم به مواد آلی قابل تبدیل به کمپوست کرمی و تصفیه لجن به کمک کرم‌ها اختصاص یافته است.

59.    فصل ششم به تهیه کمپوست کرمی در مقیاس کوچک(خانگی) اختصاص یافته است.

60.    ادامه دارد اما توسط خواننده با مراجعه به اصل کتاب.....

با احترام

خسرو سلجوقی

عضو هیات علمی بازنشسته معاونت برنامه­ریزی و نظارت راهبردی ریاست جمهوری و

                                                          موسسین خوشه زمین سالم

[e-mail]                                                             

09123711047